Welke lesbevoegdheden zijn er in het onderwijs?
Wie in Nederland les wil geven, moet over een passende lesbevoegdheid beschikken. Er bestaan verschillende soorten bevoegdheden voor het primair onderwijs, het voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs. Hieronder vind je een overzicht van de belangrijkste bevoegdheden en in welke sectoren je er les mee kunt geven.
Bevoegdheid voor het primair onderwijs
Met deze bevoegdheid mag je lesgeven op basisscholen, praktijkscholen en in het speciaal (basis)onderwijs. Let op: scholen voor voortgezet speciaal onderwijs die zelf eindexamens afnemen, vereisen een tweedegraads of eerstegraads lesbevoegdheid. Wil je weten hoe je deze bevoegdheid kunt behalen? Dan is het zij‑instroomtraject of de Pabo in deeltijd mogelijk een optie.
Tweedegraads bevoegdheid
Bij een tweedegraads bevoegdheid specialiseer je je in één vak of beroepsprofiel. Je kunt hiermee lesgeven in:
- de onderbouw van havo en vwo (klas 1 t/m 3);
- het vmbo en het praktijkonderwijs;
- het voortgezet speciaal onderwijs;
- het middelbaar beroepsonderwijs (inclusief volwasseneneducatie);
- het primair onderwijs, voor zover het gaat om een vak dat ook op de basisschool wordt gegeven (bijvoorbeeld met een wiskundebevoegdheid mag je rekenen geven).
Beperkte tweedegraads bevoegdheid
Na het afronden van een educatieve minor of educatieve module aan de universiteit ontvang je een beperkt tweedegraads bevoegdheid. Dit kwalificeert je om te lesgeven in:
- de onderbouw van havo en vwo (klas 1 t/m 3);
- het vmbo.
Eerstegraads bevoegdheid
De eerstegraads bevoegdheid is de hoogst haalbare graad voor een schoolvak of beroepsprofiel. Met deze bevoegdheid mag je lesgeven in:
- de onder‑ én bovenbouw van havo en vwo (klas 1 t/m 6);
- het vmbo, praktijkonderwijs en voortgezet speciaal onderwijs;
- het middelbaar beroepsonderwijs (waaronder volwasseneneducatie);
- het primair onderwijs, mits je vak aansluit op een vak dat daar wordt gegeven.
Ongegradeerde bevoegdheid
Voor vakken als beeldende vorming, muziek of lichamelijke opvoeding behaal je een ongegradeerde bevoegdheid. Met deze bevoegdheid mag je jouw vak geven in alle onderwijssectoren: primair onderwijs, onder‑ en bovenbouw van het voortgezet onderwijs, het mbo en de volwasseneneducatie.
Lesgeven in het mbo
In het middelbaar beroepsonderwijs kent de wet geen formeel bevoegdhedenstelsel, maar scholen hanteren wel benoemingsvoorwaarden. Met een eerste‑ of tweedegraads bevoegdheid ben je benoembaar als mbo‑docent. Daarnaast kun je benoemd worden op basis van een geschiktheidsverklaring en een pedagogisch‑didactisch getuigschrift (PDG), dat je via een speciaal PDG‑traject behaalt. Voor de rol van instructeur moet je aantonen dat je vakinhoudelijk, vakdidactisch en pedagogisch competent bent; dit wordt door de mbo‑instelling zelf beoordeeld.
Meer weten over de routes naar deze bevoegdheden? Bekijk onze artikelen over zij‑instroom en deeltijdopleidingen om te zien welke weg bij jou past. Wil je meteen aan de slag als zij‑instromer, dan vind je actuele vacatures op MeesterBaan, waar scholen specifiek op zoek zijn naar kandidaten voor zij‑instroomtrajecten.
Veelgestelde vragen (FAQ)
Een tweedegraads bevoegdheid geeft je het recht om les te geven in de onderbouw van havo/vwo, het vmbo en in het mbo. Een eerstegraads bevoegdheid is breder: daarmee mag je ook lesgeven in de bovenbouw van havo en vwo. Beide bevoegdheden vereisen een hbo‑ of wo‑diploma in het betreffende vakgebied, maar voor een eerstegraads opleiding heb je meestal ook een master nodig.
Kan ik met een bevoegdheid voor het primair onderwijs ook in het voortgezet onderwijs lesgeven?Met een primaire onderwijsbevoegdheid mag je lesgeven op basisscholen, in het praktijkonderwijs en in het speciaal (basis)onderwijs. Wil je lesgeven in het voortgezet onderwijs, dan heb je een tweede- of eerstegraads bevoegdheid nodig, afhankelijk van het niveau en de jaargang.
Wat houdt een ongegradeerde bevoegdheid in?Een ongegradeerde bevoegdheid is bedoeld voor praktijk- of kunstvakken zoals muziek, beeldende vorming of lichamelijke opvoeding. Met dit diploma kun je in alle onderwijssectoren je vak geven, zonder onderscheid tussen onder‑ en bovenbouw.
Hoe word ik bevoegd om in het mbo les te geven?Voor het mbo heb je geen formele lesbevoegdheid nodig, maar scholen eisen wel dat je benoembaar bent. Dit kan met een eerste‑ of tweedegraads diploma of via een geschiktheidsverklaring in combinatie met een PDG. Het PDG‑traject is een leer‑werkroute waarin je pedagogische en didactische vaardigheden opbouwt terwijl je al lesgeeft.